Ông Bùi Quang Sự, Hội trưởng Hội Sinh vật cảnh Đức Bác, kể lại nguồn cơn của nghề: “Dân quê tôi trước đây toàn đi thuyền buôn cối đá, buôn đồ gốm đổi lấy thóc, lấy ngô rồi mới bán theo dạng tiền tươi. Từ chỗ đi nhiều, thấy ở tỉnh Nam Định làm cây cảnh hay quá nên tôi học. Bàn với vợ mãi không xong, nhân buổi vợ đi ra đồng, vườn chuối tiêu đang tốt mỡ màng, tôi cầm dao phạt hết để cho thành sự đã rồi, vợ không đồng ý cũng không xong. Mấy năm gần đây, buôn cây cảnh lãi quá, nhiều người mới lao theo. Giờ, giá cây lao dốc, cả làng lao đao. Giá xuống theo phổ rộng từ cây vài ba ngàn đến cây tiền tỉ. Từ đầu năm đến nay cả trăm cây trong vườn của tôi không có người mua. Có cây trước đây 500 triệu đồng, lắm khách nì nèo tôi không bán mà giờ chẳng ma nào thèm hỏi. Sốt nóng đã thành sốt rét. Kinh tế suy thoái đến cái anh chèo đò chỉ 3.000 đồng/lượt vượt sông Lô sang Việt Trì còn ít người đi huống hồ cây tiền tỉ”.
Làng Khoái Chung có ông chủ trẻ tên Hùng từng nổi tiếng có hàng chục thợ cây, thợ làm chậu và một vườn cây quý. Giờ anh đã phải bán căn nhà tiên tổ đi nơi khác sao chè thuê kiếm sống vì vỡ nợ. Ông Bùi Văn Chiến, Hội phó Hội Sinh vật cảnh Đức Bác, bảo tôi: “Kế hoạch làm nhà của tôi phải 4 năm nữa khi con cái học hành xong mới tiến hành nhưng do dân làng đàm tiếu rằng bọn cây cảnh giờ vỡ mồm hết nên tôi cay lắm, quyết tâm làm để khẳng định mình chưa đến nỗi nào”.
Ngôi nhà hiên tây, thoáng mát khi trước ông bà có ở hết đời cũng không phải lo bị đập đi để xây căn biệt thự 2 tầng rộng thênh thang, mỗi sàn 150 m2 trị giá trên tỉ đồng. Để có tiền xây nhà, ông Chiến gọi người đến bán 1 cây sanh, 1 lộc vừng với giá ngót 1 tỉ, bằng phân nửa khi sốt. Lúc tôi đến, “ngôi nhà danh dự” đang sơn, gấp rút hoàn thành. Dẫn tôi đi xem toàn những cây “gồ ghề” như cặp sanh theo dáng tứ linh trước có khách trả 1,8 tỉ không mua nổi cái gật đầu của ông hay cây sanh dáng long thăng trước 1,2 tỉ, cây sanh dáng long phá 1 tỉ ông cũng không bán, giờ nằm sừng sững giữa vườn như một nỗi đau.
Hội Sinh vật cảnh lúc thịnh vượng có hơn 40 xe ô tô, mèng nhất cũng loại 500 triệu đồng, còn không toàn Camry, Lexus, Fortuner từ bạc tỉ đến bạc nhiều tỉ… Ô tô đẹp, biệt thự thênh thang, tất cả đều lãi đậm, cứ mua cây nào trúng cây đấy. Cảnh tượng ấy ngày ngày đập vào mắt dân Triệu Đề có sức gây nghiện đến lạ kỳ. Người bán bò, bán trâu, kẻ bán đất, cược nhà đi buôn cây cảnh. Có người nhân lúc vợ ngủ lén lấy hoa tai vàng đi bán làm vốn, có kẻ chồng đi vắng lén rút sổ tiết kiệm ra đặng có chút dắt lưng. Đến ngay cán bộ xã từ chức sắc đến bình thường, tổng cộng gần chục người cũng tham gia vào giới buôn cây cảnh.
